ORGANİK BİLEŞİKLER
Organik bileşikler, karbonun oksitleri, karbonatları, siyanür ve siyanatları (CO, C02, C03-2, CN-) hariç karbon bileşikleridir. Organik sözcüğü, organizma sözcüğünden türemiştir. 1828 yılına kadar bilinen bütün organik bileşiklerin kaynağı hayvanlar ve bitkilerdi. Ancak 1828 de WÖHLER, o zamana kadar yalnız idrardan elde edilen üreyi “Amonyum siyanatı” ısıtarak elde etti. Böylece ilk olarak organik bir madde sentez edilmiş oldu.
ORGANİK VE ANORGANİK BİLEŞİKLER ARASINDAKİ ÖNEMLİ FARKLAR:
1-Organik bileşikler yanıcıdır. An organik bileşikler ise genellikle yanıcı değildir.
2-Organik bileşiklerin erime ve kaynama noktaları genellikle düşük, an organik bileşiklerin ise yüksektir.
3-Organik bileşikler çoğunlukla suda çözünmez, ancak anorganik bileşikler genellikle suda çözünürler.
4-Organik bileşikler çoğunlukla kovalent bağlı bileşiklerdir, ancak anorganik bileşikler genellikle iyoniktirler.
5-Organik tepkimeler çok yavaş, ancak anorganik tepkimeler genellikle hızlı gerçekleşir.
6-Organik bileşiklerin kendilerine has bir kokuları vardır, ancak anorganik bileşikler kokusuzdur.
7-Organik bileşiklerin sayısı oldukça fazla, ancak anorganik bileşiklerin sayısı o kadar değildir. Bunun sebebi karbonun 4 bağ 8-yapabilmesinden kaynaklanmaktadır.
ETKİNLİK:
F Aşağıda verilen bileşiklerle ilgili olarak verilen boşlukları doldurunuz?
|
İSMİ
|
FORMÜLÜ
|
ORGANİK
|
ANORGANİK
|
|
METAN
|
|
|
|
|
ETAN
|
|
|
|
|
PROPAN
|
|
|
|
|
BÜTAN
|
|
|
|
|
PENTAN
|
|
|
|
|
HEKZAN
|
|
|
|
|
ETİLEN
|
|
|
|
|
PROPİLEN
|
|
|
|
|
EİN
|
|
|
|
|
METANOL
|
|
|
|
|
ETANOL
|
|
|
|
|
ETAN DİOL
|
|
|
|
|
PROPANTRİOL
|
|
|
|
|
GLİKOZ
|
|
|
|
|
METANOİK ASİT
|
|
|
|
|
ETANOİK ASİT
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Hidrokarbonlar ve Yaygın Organik Bileşikler:
C ve H den oluşmuş organik bileşiklere HİDROKARBONLAR denir. Hidrokarbonlar, ALİFATİK ve AROMATİK hidrokarbonlar olmak üzere iki gruba ayrılırlar.
Aromatik olmayan hidrokarbonlara, Alifatik Hidrokarbonlar denir. Alifatik Hidrokarbonlar, düz, zincirli ve dallanmış yada halkalı biçimde olabilirler.
Alifatik Hidrokarbonlar, doymuş ve doymamış biçimde de sınıflandırılabilir.
Eğer;
C atomu 4 lü bağ yapmış ise, doymuş hidrokarbonlardır.
C=C,C≡C bağı içeren alifatik hidrokarbonlara doymamış hidrokarbonlar denir.
Doymuş hidrokarbonlara ALKAN, halkalı yapıdaki doymuş hidrokarbonlara SİKLO ALKAN; ikili bağ içeren doymamış hidrokarbonlara ALKEN, iki tane ikili bağ içeren alkenlere ALKADİEN...; üçlü bağ içeren doymamış hidrokarbonlara ALKİN denir.
NOT: Tüm bileşiklerde C atomunun 4 lü bağ yaptığı üzerinde durulmalıdır.
ALKAN
1-Genel formülü CnH2n+2 dir.
2-C atomları arasındaki bütün bağlar tekli bağ.
3-İsimlendirme yapılırken sonu na -an eki getirilir.
4-Doymuştur.
5- En küçük üyesi 1 karbon atomludur.
Metan : CH4 Etan : C2H6 Propan : C3H8 Butan : C4H10 Pentan : C5H12 Hekzan : C6H14 Heptan : C7H16
Oktan : C8H18 Nonan : C9H20 Dekan :C10H22
ALKİL: Alkanlardan bir H çıkartılmasıyla oluşan köke, ALKİL grubu denir. R harfi ile gösterilir. Genel formülleri CnH2n+1 dir.
Halkalı yapıdaki alkanlarda SİKLO ALKANLAR DENİR. Genel formülleri CnH2n dir. Siklo alkanların genel formülleri alkenlere benzedikleri halde kimyasal özellikleri alkanlara benzemektedir. Doymuş hidro karbonlardır. Sklo - ön ekiyle başlanarak isimlendirilirler.
ALKENLER:
Genel formülleri CnH2n olan doymamış hidrokarbonlara ALKENLER denir. En küçük üyeleri C2H4 tür.
Meten : yok Eten: C2H4
Propen : C3H6 Buten: C4H8 1-Penten: C5H10 1-Hekzen: C6H12
1-Hepten : C7H14
ALKİNLER:
Genel formülleri CnH2n-2 olan doymamış hidrokarbonlardır. Fonksiyonel grupları-C≡C- üçlü bağlarıdır. Alkinler birden fazla üçlü bağ taşıyabilirler. En küçük üyeleri C2H2 olan asetilendir.
Meten : yok
Etin : C2H2
Propin : C3H4
Butin : C4H6
1-Pentin : C5H8
AROMATİK HİDRO KARBONLAR:
1-Halkalı yapı gösterirler.
2-Halkadaki bağlar tek-çift-tek-çift şeklinde sıralanmıştır.
3-Molekül tek düzlemlidir.
4-Aromatik hidrokarbonlar doymamış oldukları halde,doymamış hidrokarbonların özelliklerini göstermezler.
5-Aromatik hidrokarbonların en basit örneği benzen dir. (C6H6)
ALKOLLER:
Genel formülleri R-OH şeklinde olan organik bileşiklere denir.
NOT:
*Bir bileşiğin alkol olabilmesi için C atomuna yalnız bir –OH grubunun bağlı olması gerekmektedir.
*Ayrıca –OH grubunun bağlı olduğu C atomunun doymuş olması şartı vardır.
*Ancak –OH grupları farklı C lara bağlanmış ise bu bileşikler alkoldür
ÖRNEK: Aşağıdaki maddelerden hangileri Alkoldür ?
KARBONHİDRATLAR:
1-Yapısında C,H,O atomları bulunduran ve doğal olarak oluşan maddelerdir.
2-Genel olarak basit formülleri CH2O ve Genel formülleri Cn(H2O)m şeklimdedir. Sulu Karbon anlamına gelir.
3-Bileşiklerinde nH/nO oranı 2 dir.
4-Karbon hidratlar doğada fotosentezler sonunda oluşurlar.
6CO2 + 6H2O +Enerji → C6 (H2O)6 + 6O2
5-Bitkilerin oluşturdukları karbonhidratlar, canlılar tarafından kullanılır.
C6 (H2O)6 + 6O2 → 6CO2 + 6H2O + Enerji
6-Unlu ve şekerli bileşiklerin büyük bölümü, pamuk ve ketenli giyeceklerin ve ağaç aksamının büyük bölümü karbonhidratlardır.
7-Mono Sakkaritlerin en önemlileri Glikoz, Furuktoz ve galaktoz dur.
8-Karbonhidratlar; Monosakkaritler, disakkaritler ve polisakkaritler olmak üzere 3 grupta incelenirler.
9-Di sakkaritler iki mol mono sakkaritten, 1 mol su çıkartılmasıyla oluşur.
-Poli sakkaritlerde ise n tane C zinciri oksijen köprüleriyle bir birlerine bağlanmıştır
KARBOKSİLİK ASİTLER:
Karboksilik asitler; yapısında -COOH (karboksilik grubu) bulunduran asitlerdir. Asit molekülleri karbosilik grubundan dolayı polar bir bileşiktir. (Hidrofil)
1- Yapısında bir adet –COOH grubu bulunduran asitlere Mono Karboksilik asitler diyoruz.
2-Yapısında bir den fazla –COOH grubu bulunduran asitlere Poli Karboksilik asitler denir.
AMİNO ASİTLER:
NH2 grubu içeren karboksilik asitlere aminokarboksilik asitler yada amino asitler denir.
Amino asitlerde hem -COOH grubu ve hem de –NH2 grubu bulundurdukları için hem asit ve hem de bazlar gibi davranırlar.
ORGANİK BİLEŞİKLERDE HİDROFİL VE HİDROFOB UÇ:
CH3-OH molekülünü ele alırsak.
–OH kısmı daha önceden bildiğimiz gibi polar kısmıdır. Su polar olduğu için bu kısmı sararlar ve kendilerine doğru çekerler. Ancak CH3 kısmı ise apolar olduğundan su bu kısmı çekemez. Tersi taraftan düşündüğümüzde molekülün polar kısmı suyu sever, apolar kısmı ise suyu sevmez. Suyu seven kısma HİDROFİL uç, sevmeyen uca da HİDROFOB uç
SABUNLAR:
Yağ asitlerinin Na tuzlarına beyaz sabun, K tuzlarına arap sabunu denir.
Na tuzları katı sabun, K tuzları genellikle jel şeklinde olur.
SODYUM STEREAT(SABUN)
Sabunların Temizleme Özelliği
Sabun suda çözündüğünde bazik bir çözelti oluşturur. Oluşan baz kiri yumşatır.
C17H35-COONa → C17H35-COO- + Na+
Sabun molekülleri 2 kısımdan oluşur. Suyu seven kısmı, suyu sevmeyen kısmı. Suyu seven kısım molekülün baş kısmını, sevmeyen kısmı da kuyruk kısmını oluşturur. Anlaşıldığı gibi baş kısım, polar; kuyruk kısmı da apolardır.
Kirler, genel olarak apolar yapıda olan yağlardır.
Sabun ile su karşılaştığında sabunun polar ucunu, su molekülleri çeker. Ancak sabunun apolar ucu da elbisede yumuşamış olan apolar kiri sarar.
Su molekülleri sabunun anyon kısmını çeker ve böylece kir ortamdan çözeltiye geçmiş olur.
(Şeklin anlaşılması önemli)
DETERJAN
Uzun C atomu zincirinden oluşan bir alkil yada arilin SÜLFAT yada SÜLFÜNAT tuzudur.
sodyumdodesil sülfat
Deterjanın temizleme prensibi sabunla aynıdır. C sayısı 10-14 arasında olan alkollerin sülfatlarının sodyum tuzudur.
C12H25-OH + H2 SO4 → C12H25-OSO3H + H2O
C12H25-OSO3H + NaOH → C12H25-OSO3Na + H2O
C12H25-OSO3Na → C12H25-OSO3- + N a+
C12H25-OSO3- anyonunun OSO3- tarafı su tarafından C12H25- tarafı kir tarafından çekilir
Polarlığın Çözünmedeki Rolü:
Kimyada önemli bir kural vardır. Bu kural, “ Benzer maddeler bir biri içersinde iyi çözünür”, şeklindedir.
Mesela;Tuz (NaCl), suda iyi çözünür. Çünkü, ikisi de polardır.
Mesela;Alkol suda iyi çözünür. Çünkü, alkollerin hidrofil grupları vardır.
Mesela;Asetik asit suda iyi çözünür. Çünkü ikisi de polardır.
Mesela ;Zeytinyağı suda çözünme, çünkü; zeytinyağı apolar, su polardır.
Mesela;Propan, benzende iyi çözünür. Çünkü ker ikisi de apolardır.
Mesela;Yağlı boya, benzende iyi çözünür. Çünkü her ikisi de apolardır.
Mesela;Yağ (kir), deterjanda iyi çözünür. Çünkü yağlar apolardır ve detrejanın da apolar(kuyruk) bölümü vardır.
